Op 4 september 2023 bestond de Historische Kring Nieuwegein (HKN) 45 jaar. Aan dit 9e lustrum besteden we in kleine kring extra aandacht. Die kleine kring bestaat uit de vrijwilligers van de HKN, een flinke groep vrouwen en mannen zonder wie de HKN geen bestaansrecht heeft. De vereniging is 1978 begonnen als een initiatief van bewoners van onze stad en alle jaren van haar bestaan hebben de vrijwilligers bergen werk verzet om historische gegevens te verzamelen, soms letterlijk uit de grond te halen, publicaties te schrijven, exposities in te richten en excursies en lezingen te verzorgen.
Het oprichten van een historische vereniging in Nieuwegein kwam voort uit de grote zorg die de oprichters hadden over de wijze waarop werd omgegaan met het historisch erfgoed; dat was niet verwonderlijk in een tijd waarin de gemeentelijke focus vooral gericht was op het bouwen van woningen, de primaire taak van een groeikern. Achteraf bezien kunnen we constateren dat in bepaalde gevallen erfgoed is gesloopt dat we heden ten dage zouden hebben behouden.
Aan het einde van de vorige eeuw ontstond in de stad een groter wordend besef dat erfgoed het behouden waard is en soms ingezet kan worden om de historie van de stad in beeld te brengen. De inrichting van de boerderij op het Natuurkwartier tot Museum Warsenhoeck is daarvan een mooi voorbeeld.
De verhouding HKN – Gemeente Nieuwegein is in de loop van die 45 jaar veranderd van twee groepen met vaak tegengestelde belangen tot een samenwerking om het cultuurhistorisch erfgoed niet alleen te behouden maar ook toegankelijk te maken voor de bewoners van de stad en bezoekers van buiten. Denk hierbij aan de informatieborden, de ontwikkeling van een Nieuwegein-plein en de dependance van Het Utrechts Archief in het vernieuwde Stadshuis, de inzet van digitale (audio/visuele) middelen om fiets- en wandelroutes aantrekkelijk te maken, aandacht voor de stad door initiatieven van De Vaart van Nieuwegein en via de website Zie meer in Nieuwegein.
Desalniettemin blijft de HKN alert of binnen onze stad erfgoed onder druk staat. ‘We constateren dat er binnen onze gemeente plaatsen zijn die (spoedeisende) aandacht vragen. Soms wordt die aandacht van de gemeente gevraagd, soms van andere eigenaren’ aldus Henk Valkenet, voorzitter van de HKN,
‘Zo is de situatie rond de Rijkshulpschutsluis (Frederiksoord) zorgwekkend (iets dat de gemeente inmiddels heeft opgepakt); de toestand van de Oude Sluis (dit jaar 650 jaar oud geworden) geeft reden om dit onder de aandacht van het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden te brengen.’
‘Verschillende woningen aan de Dorpsstraat (een beschermd dorpsgezicht) vertonen scheuren, soms zodanig dat je je pink in de scheur kunt steken. De Herenstraat (voor een deel ook beschermd Dorpsgezicht) heeft de potentie te worden omgevormd tot een prachtige boulevard, al geven de vervallen gebouwen en een open ruimte van voorheen De Roskam niet bepaald een bevestiging van dat beeld. Op het Kerkveld is verzakking van graven geconstateerd en zou er sprake zijn van het ruimen van een monumentaal graf. De herontwikkeling van het Henkel-/Ecolabterrein en het voormalig staatconstructiebedrijf Van Bentum biedt serieuze mogelijkheden tot het creëren van een cultureel-historische hotspot in onze stad.’
In 2021 is uitgebreid stilgestaan bij de viering van het vijftig jarig bestaan van onze piepjonge stad. De aandacht voor jong erfgoed geeft al aan dat we nu al moeten beginnen met het behouden van die zaken die over 50 jaar (en vele jaren daarna) van cultuurhistorische waarde zijn.
‘En dat is Nieuwegein waardig: want welke stad kan melden dat de oudste baby van Nederland op haar grondgebied is gevonden ? Welke stad heeft zeven (deels voormalige) sluizencomplexen waarvan drie in werking? Welke stad heeft een gedeelte van haar gebied dat eigendom is van de grote buurstad Utrecht? (De Oude sluis was tot 1991 in bezit van stad Utrecht). Welke stad heeft wegen die al 10 eeuwen lang op min of meer dezelfde plek liggen? Kortom in Nieuwegein is zoveel waardevols te zien’ zegt Valkenet.
De Historische Kring Nieuwegein zal in 2028 uitgebreid aandacht geven aan haar 50-jarig bestaan en samen met de verschillende partners in de stad beoordelen of we er in geslaagd zijn het doel te halen: zie meer (erfgoed) in Nieuwegein!
